Önyargı

Klişe olarak ne kadar kötü birşey olduğundan bahsedeceğim sandınız değil mi ? Yok o kadar da kötü değil. Ön yargı eğer beyninizde biriktirdiğiniz istatistiklerin analizi sonucu ortaya çıkan bir karar ise sizi koruyan bir mekanizma bile olabilir.

Her karşılaştığınız durumu özelliklerine göre tasnif eden ve bunu siz farkında olmadan yapan muhteşem bir sekreterle yaşıyoruz. Beyniniz yaşadığınız bir olay sonrası harika bir arşivleme mekanizması kullanıyor. Hangi durumda oldu, kimler karıştı, karışanların geçmişleri, ortak özellikleri, olayın süresi, sonucu, nedenleri ve daha kim bilir hangi ince detayları TAG’layarak kaydediyor. Sonra bu tasnife göre diyelim ki kızıl saçlı ve burnunun yanında beni olan biri tarafından kazıklandıysanız ve 5 sene sonra aynı özellikte birisi size üçkağıt yapmaya çalıştıysa 10 sene sonra bu tipte birini görünce beyin alarm çalmaya başlıyor. Saçma olup olmaması önemli değil. Beyin size uyarı gönderiyor ki üçüncü defa tufaya gelme. Kimi zaman neden sevmediğimizi bile anlayamayabiliriz ama hoşlanmayız bazı insanlardan.

Bütün benli kızıl saçlılar üçkağıtçı olamaz elbette ama garip bir şekilde bu istatistik mekanizması çoğu zaman çok isabetli alarmlar çalar. İnsan sarrafı denir ya hani. Çok insanla tanışıp bu istatistik için gerekli veriyi toplamış insanlardır onlar.

Nereden mi geldim bu konuya?

Manchester’de yaşayanların Mancunian dedikleri bir aksan var. Hani eski Laurel Hardy filmlerindeki konuşmalara benziyor. Bu aksanı ağır olarak konuşan kadınların çok büyük çoğunluğunda ama özellikle beyaz olmayanlarında gözlemlediğim bir durum var. Çok konuşurlar, küfürlü konuşurlar, tartışmaya her an hazırdırlar, bencil ve saygısızdırlar. İlla hepsi öyle olacak değil elbet ama 7 senede benim beynim böyle bir tasnif yapmış. Dün sabah hastane odasında yan yataktaki çocuğun telefonda konuşmasını duyduğum anda “Eyvah” demiştim. Sonuç mu ? 4 kişilik odada televizyonun sesini sonuna kadar açıp kimseyi sallamayan, odadakilere en ufak bir saygısı olmayan biri çıktı. Bunun ırkçılıkla veya önyargı ile ilgisi yok. Tasnif ile ilgili.

Bazen çok saçma bir özellik tasnifte dikkate değer bir istatistiğe dönüşebiliyor. Tarif etmesi zor ama ağız yapısı geniş küçük gözlü kadınların mutfakta çok başarılı olduğunu tasnif etmiş beynim. Bundan seneler önce sadece fotoğrafını gördüğüm birine “sen çok iyi yemek yapıyorsun değil mi?” dediğimde çok şaşırmıştı. Hatta onu aslında tanıdığımı ve işlettiğimi sanmıştı.

Önyargı, eğer size ait değilse, kötü birşey bence. Kendi damıttığınız bilgilerden çıkan yargılar genelde nokta atışı ve doğru sonuçlar veriyor. Ama başkasının beyninize soktuğu yargılar sizi yaşamanız gereken tecrübelerden alıkoyabiliyor.

Yani kısaca kalçası yere yakından korkmadan önce kalçası yere yakınlarla bir kaç tecrübe yaşamakta fayda var. Belki de korkmak yersizdir.

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.